In 1904 kunnen we de geboorte vaststellen van Batavus. Dat is het jaar waarin het echtpaar Gaastra-de Haan een winkel begint in Heerenveen-Centrum. Uurwerken en naaimachines. Twee jaar later komt de eerste lading fietsen uit Duitsland. En dan gaan de uitbreidingen en verhuizingen snel.
De geschiedenis en ontwikkeling  van de fabriek worden op magistrale wijze weergegeven in vier gebrandschilderde glas in lood ramen die in de kantoren aan de Industrieweg zijn aangebracht. De vele details in de ramen worden toegelicht in een gedenkboek dat bij een jubileum is uitgebracht. Enkele van die details:
Raam 1: onder het wapen van Heerenveen de namen van de oprichters D.(Dientje) de Haan en A. (Andries) Gaastra. Zij begonnen met naaimachines en uurwerken, terug te vinden in de illustraties rondom. Bloemen bloeien nog bescheiden (vgl. raam 4). Groene hedera in kennelijk vruchtbare grond. Bedrijfspanden met jaartallen eronder duiden op uitbreidingen. Vijf schelpen met namen en geboortedata van de kinderen:  Margaretha (1905), Foekje (1907), Gerrit (1909), Frederika (1915) en Johannes (1921). Zoon Gerrit zal later het bedrijf naar grote hoogten leiden. 

Raam twee toont de leus 'Door Deg(elijke) Harde Arbeid Geslaagd'. De eerste letters zijn de initialen van het echtpaar D. de Haan - A. Gaastra, oprichters van Batavus. En een tweede leus in 't Fries: 'Ut is mai Sizzen net to Dwaen'. Het is 1956, een gedenkwaardig jaar want de reusachtige fabriek aan de Industrieweg wordt geopend.

Raam drie: het Nederlandse volk afgebeeld als Batavieren. Onderaan een variant op de Friese leus van raam twee: 'Sizzen is net, DWAEN is 'n ding'. Zoek de twee foutjes in de spelling van de provincies...

Raam vier:  ontwikkeling van het rijwiel, van elitespeeltje tot volksvervoermiddel. Napoleon op een houten loopfiets. Onderin tweemaal de Bataafjes uit raam drie, hier met knots en tekst '60 jaar knotsgoed'.

De eerste drie ramen zijn geschonken door de Batavus-dealers bij gelegenheid van de opening van de nieuwe fabriek in 1956. Het vierde raam is een schenking van de rijwielbranche bij het 60-jarig jubileum in 1964.  Voor desk- & laptop: klik afbeelding voor vergroting. Zoom verder in voor details.

Het raam met de ontwikkeling van 1904 tot 1948 toont de beginfase met naaimachines en uurwerken. De eerste fietsen verschijnen al spoedig. Onderaan een samenvatting: naaimachine, uurwerk, rijwiel, bakfiets.

Naschrift: 
Ontwerp en uitvoering van de vier ramen is, volgens het monogram links, van E. Zevenhuizen te Rotterdam. De eerste drie rond 1956, de vierde in 1964.  Maar hier is iets merkwaardigs aan de hand. Van deze Zevenhuizen is niets te vinden. Op Internet niet, in de glaswereld niet , in de kunstenaarswereld niet. Het vermoeden bestaat dat het een schuilnaam is van een bekend kunstenaar. Het monogram rechts, op het eerste gezicht E.Z., kun je ook lezen als F.K., Frits Klein! Onze eigen Heerenveense glaskunstenaar, en de ontwerper van het Batavus-logo en het Bataafje met de knots! Als dit allemaal zo is, blijft de vraag: waarom een pseudoniem?
In de driehoek links staan, behalve 'E. Zevenhuizen', ook de namen 'C. Gaastra' (voor de hand ligt dat de C een G moet zijn: zoon Gerrit) en 'E. de Graaff'. Wie was deze laatste? Een compagnon? Of de echtgenote van Gerrit, zoals vader Andries altijd in één adem genoemd werd met zijn vrouw Dientje de Haan? Wie het weet mag het zeggen.